Slotbijeenkomst project Stolpersteine Zwolle 2013-2025

U hebt ze vast wel eens gezien: de Stolpersteine, kleine messing plaatjes in de stoep voor een woonhuis, waarin de namen van vroegere Joodse bewoners zijn gegraveerd. We hebben hier ook eerder al over geschreven. Op woensdag 4 juni zijn de laatste twee stenen geplaatst en is het project in Zwolle afgerond. Vanaf 2012 zijn 456 (!) stenen geplaatst..

Het project Stolpersteine is in 1992 in Keulen opgestart door Gunter Demnig en van daaruit op diverse plekken in Europa lokaal verder opgepakt. Het doel van de Nazi’s was om de Joden niet alleen te verwijderen uit de maatschappij, maar ook de herinnering aan hen uit te wissen. De Stolpersteine met de namen van de slachtoffers op de plek van het laatste vrijwillig gekozen adres, is de ultieme overwinning op wat de Nazi’s voor ogen hadden.

Het project is afgesloten met een plechtige en mooie bijeenkomst in de Theater De Spiegel. De Duitse kunstenaar Gunter Demnig was ook aanwezig en kreeg van burgemeester Snijders een welverdiende koninklijke onderscheiding. Daarna leverden diverse sprekers een bijdrage. De schrijver Arnold Grünberg nodigde ons uit ‘opnieuw te struikelen’. ‘ Herdenken is’, gaf hij aan, ‘een poging tegenover de geschiedenis te staan, zodat het jouw geschiedenis is’. Met het uitwissen van een groot deel van het Europese Jodendom is volgens Grünberg eigenlijk ook een deel van onszelf uitgewist. Hij sloot af met: ‘Struikel opnieuw, struikel beter’.

De bijdragen van de sprekers werden afgewisseld met sfeervolle muzikale bijdragen van Vuurvogel Jeugdsymfonieorkest en Vrouwenkamerkoor Hera. Een bijzonder moment was de presentatie van het boek ‘Sprekende stenen, Stolpersteine in Zwolle’. In deze bijzonder mooi vormgegeven uitgave staan de levens van de 456 vermoorde of omgekomen Joodse Zwollenaren beschreven. Zolang hun namen worden genoemd, zijn zij niet vergeten. En elke school in Zwolle krijgt een exemplaar! Veel dank werd uitgesproken naar de redacteuren Piet den Otter en Anneke van der Wurff voor het, samen met anderen, mogelijk maken van dit boek.

Burgemeester Snijders reikte daarna aan Jaap Hagedoorn, voorzitter van de stichting Stolpersteine, de stadspennnig van Zwolle uit voor zijn onvermoeibare inspanningen voor het gehele project Stolpersteine. Jaap Hagedoorn bedankte hiervoor, maar gaf aan dat hij ook het ‘gezicht’ is van vele mensen die het project mogelijk hebben gemaakt. En hij maakte een klein grapje dat de onderscheiding niet geheel een verrassing was..
Hij had namelijk in de afgelopen weken diverse kleine non-verbale signalen opgemerkt die hem aan het denken hadden gezet. Maar het kwartje viel pas echt toen een juwelier uit Zwolle hem belde met de mededeling dat de opdracht van Gemeente Zwolle klaar was. De burgemeester verborg lachend zijn gezicht even achter het programmaboekje..

Rabbijn Samuel Spiero sloot de bijeenkomst af met het Jizkorgebed voor de zielen van de overledenen. Voor het gebed vertelde hij echter een korte geschiedenis die we u niet willen onthouden. Hij vertelde over een in Westerbork geboren, baby, Baruch Nehemia, die daar slechts een maand heeft geleefd. De rabbijn stelde hardop de filosofische vraag of zo’n kort leven überhaupt zinvol kan zijn geweest..
Na een korte stilte ging hij verder en vertelde dat in Westerbork op dat moment ook een andere baby was, waarvoor onvoldoende moedermelk beschikbaar was en waarvan de dokter aangaf dat het “geen blijvertje zou zijn”. Toen Baruch overleed, heeft zijn moeder de andere baby gevoed. Deze baby is daarna met haar ouders twee keer op transport gezet. Via Bergen-Belsen strandde het transport uiteindelijk in Tröbnitz (Thüringen), waar de vader overleed en de moeder haar man met haar blote handen naast de spoorbaan heeft begraven. De moeder en de baby, een meisje, hebben de oorlog overleefd. Het meisje trouwde in 1964. Rabbijn Samuel Spiero is haar zoon.